تحقیق در ساختار ،مضامین و مبانی جمال شمناسی غزلیات استاد محمد عابد تبریزی

استاد محمد عابد از شاعران سنّت گرای معاصر است که شهرتش در سرودن اشعار رثایی است ،اما مهارتش در سرودن شعر در انواع قوالب و مضامین کمتر از مرثیه سرایی نیست و شاعران و محققانی چون : استاد محمد حسین شهریار، عمران صلاحی، بهاء الدین خرّمشاهی و دکتر محمدرضا سنگری او را از تواناترین شعرای معاصر دانسته اند. ازآنجایی که مقام ادبی استاد عابد با وجود شایستگیهای فراوان،آنچنان که شایسته بود، شناخته نشد و او گمنام زیست ودرگذشت ، موضوع فوق با هدف معرفی این شاعر توانا به جامعه ادبی کشور، انتخاب شد . در بررسی غزلیات استاد عابد این موارد مشاهده می شود : از مهمترین ویژگی غزلها، گوناگونی موضوعات و تنوع مضامین است ، به طوری که بیش از 270 مضمون در غزلها دیده می شود که مضامین عاشقانه و بعد تعلیمی و اخلاقی بیشترین بسامد را دارند. این مضامین گاهی کاملاً بدیع و گاهی تکراریند ، اما در مضامین تکراری هم ، رنگی از تازگی در شعر دیده می شود . علاقه عابد به حافظ باعث شده است که از مضامینش تأثیر زیادی بپذیرد. ذکر پاره ای از مضامین مثل جبر در غزلها، فقط به تبعیت از سنن رایج ادبی است و نه از روی اعتقاد شاعر.در غزل عابد سه نوع عشق،دیده می شود : عشق حقیقی، عشق دینی و ولایی و عشق مجازی . عابد به زبان و فکر شعری کاملاً معتقد است و از موضوعات روزمرّه در شعر استفاده نمی کند.از ویژگیهای زبانیش می توان به حذف فراوان « را » ی مفعولی، ارجاع ضمیر به مابعد، استفاده از افعال در شکلی دیگر، رواج حذف حروف اضافه ، حذف بدون قرینه لفظی و استفاده از افعال و کلمات قدیمی اشاره کرد . فراوانی تعداد ابیات ، استفاده از ردیف در اکثر غزلها ، استفاده از انواع قافیه های بدیعی و کمترین استفاده از قوافی معیوب از ویژگیهای آوایی غزلهاست . شاعر از 26 وزن عروضی استفاده کرده است که هیچکدام مستحدث نیستند و کاربرد بحر رمل مثمن محذوف با 34 مورد ، بیشتر از بقیه است . کاربرد انواع صنایع بدیعی به ویژه حسن تعلیل،تصویر سازی،تسجیع،تجنیس،تکرار،ایهام، مراعات نظیر، لف و نشر،واج آرایی ،اقتباس،تلمیح،اقتفا، ارسال المثل و تشبیه تمثیل و استفاده از انواع صور خیال بویژه تشبیه و استعاره در عین رعایت اعتدال در کاربرد آنها، از برجسته ترین ویژگی های قابل ذکر در ساختار هنری غزلهاست . با توجه به ویژگیهای مختلف غزلهامی توان سبک عابد را آمیزه ای از سبک هندی و دوره بازگشت دانست